Tiroid bezinin az çalışması; Tiroid bezinin hormonları az üretmesi ve sonuç olarak kanda bezin ürettiği hormonların ( T3 ve T4) düşük bulunması durumudur. Hipotiroidi adı verilen bu durum vücudumuzun tüm işlevsel olaylarında genel bir yavaşlamaya neden olur. Bu süre uzadıkça vücudun dengesi git gide bozulur. 

Belirtileri nelerdir: 

1) halsizlik, yorgunluk

2) kilo alma, kilo verememe

3) unutkanlık

4) ciltte kuruma

5) konsantrasyon zorluğu 

6) saçlarda dökülme

7) üşüme

8) kabızlık

9) seste kabalaşma

10) adet düzensizliği ya da yoğun kanamalar

11) kısırlık

12) kas ağrıları ve kas sertliği

13) depresyon

14) demans ( bunama) 

15) hareketlerde yavaşlama

16) vücutta şişlik 

17) terlemede azlık

18) cinsel istek kaybı 

Tiroid bezi yetmezliğinde yukarıda sayılan belirtilerin hepsi olacak diye bişey söz konusu olmadığı gibi bu belirtilerin olduğu her hasta da tiroid bezi yetmezliği var da diyemeyiz. Bu belirtilerin bazılarına ya da birçoğuna sahip hastalar, bu şikayetleri ile ilgili birçok farklı branştaki doktorun kapısını çalarlar. Mesala adet düzensiliği için kadın hastalıkları ve doğum uzmanına,  eklem ve kas ağrıları için fizik tedavi uzmanına, depresyon için psikiyatri uzmanına giderler. Bu nedenle bu tür belirti ve şikayetleri olan hastalarda tiroid hastalığı akla gelmeli ve tiroid hormon testleri mutlaka çalışılmalıdır. Tiroid bezi yetmezliği tanısı konulan hastaların tedavisi dışardan verilecek levotiroksin adlı hormon ilacı ile çok hızlı bir şekilde düzelmektedir. 

Hipotiroidi toplumda %5 civarında görülür. Tiroid nodülerinden sonra en sık görülen tiroid hastalığıdır. Başlangıcı daha çok subklinik hipotiroidi ( hafif yetmezlik , klinik oluşmadığı, gizli)  şeklindedir. Kadınlarda daha sık görülür ve yaşla birlikte sıklığı artma eğilimindedir.

Yetişkinlerde uzun süreli tedavisiz kalındığında kalp ve damar hastalığı riskinde artışa neden olabilir.  Hipotiroidinin tanı ve tedavisinde en önemli unsur hastalığın şiddetini belirleyip ona göre tedavi planı yapmaktır. Bu nedenle hipotiroidi hafif derecede yetmezlikle giden ( subklinik hipotiroidi) form ile  tam yetmezlikle giden form olmak üzere 2 çeşittir. Bunlardan hafif yetmezlikle giden formda hasta da yukarıda saydığımız belirtiler yoktur. Kanda sadece TSH yüksek serbest T4 ve serbest T3 ise normal sevilerdedir. Belirgin, aşikar yetmezlikte ise yukarıda saydığımız belirtilerin çoğu hastalarda bulunur. Kanda TSH yüksek, serbest T3 ve/veya serbest T4 ise düşüktür.  

Tiroid bezi yetmezliğinin sebepleri nelerdir:  

1) Tiroid bezi ameliyatından sonra

2) Kalıtımsal durumlar

3) İltihabi durumlar

4) Yaşlılık

5) İyot eksikliği veya fazlalığı 

6) Bazı ilaçlar

Tiroid bezi yetmezliğinin en sık görülen sebebi Hashimato Hastalığıdır. Bu hastalık bir bağışıklık sistemi bozukluğu olup, hemen hemen hastaların tamamında kalıcı olarak tiroid bezi yetmezliği gelişir. Bu hastalığın seyrinde hastada tiroid bezinin normal çalıştığı, hızlı çalıştığı ve en sonunda da kalıcı olarak yetmezliğin geliştiği dönemler görülebilir. Hashimato Hastalığı vücutta sebebi bilinmeyen bir şekilde oluşan antikorların, yine sebebi bilinmeyen bir şekilde tiroid bezine gidip oradaki tiroid hücrelerini haraplaması sonucu oluşur. Bu haraplanma sonucunda hormon üretecek hücre sayısı azalır hatta hiç kalmaz ve sonuçta tiroid bezi yetmezliği gelişir. Bu hastalıkta tiorid bezinde nodüller görülebileceği gibi , nodülsüz de seyredebilir. 

Diğer bir yetmezlik sebebi de iyot alım yetersizliğidir. İyot tiroid hormon yapımı için gerekli bir moleküldür. İyotun hergün yeteri kadar su ve yiyecekle alıması gerekir. İyot bakımından fakir beslenenlerde zaman içinde tiroid bezi yetmezliği oluşur. Vücutta iyot yeterliliği 24 saatlik iyot miktarı ölçülerek saptanabilir. 24 saatlik idrar iyot miktarınız 40 mcgr/L günden az ise iyot yetmezliği var anlamına gelmektedir. Yeterli olabilmesi için 24 saatlik idrar iyot mikatrımızın 100-199 mcgr/dl arasında olması gerekmektedir. 

Graves hastalığı gibi tiroid bezinin fazla çalıştığı hastalıklarda radyoaktif iyot tedavisi sonrasında ya da hem graves hem de diğer nodüler guatr hastalıklarında ameliyat ile bezin tamamının veya bir kısmının çıkarılmasından ( total tiroidektomi) sonrada birkaç ay içinde kalıcı tiroid bezi yetmezliği görülebilir. 

Bazı iltihaplı tiroid hastalıklarında ( tiroid bezi ağrılı ya da ağrısız olabilir) iltahabın tiroid bezi hücrelerinde kalıcı hasar yapmasının ardından kalıcı tiroid yetmezliği gelişebilir. 

Bazı kalp ilaçları ( Cordorone ) , yine psikolojik hastalıklarda kullanılan bazı ilaçlar ( lityum ) , hepatit denilen karaciğer hastalığında kullanılan interferon veya interlökin-2 kullanan hastalarda tiroid bezi yetmezliği oluşabilir.

Kanser nedeniyle baş boyun kısmına radyoterapi ( ışın) tedavisi alan hastaların %24’ ünde tiroid bezi yetmezliği ortaya çıkar. 

Beyinde bulunan hipofiz adında hormon salgılayan bezin hastalıklarında TSH salgılanmasındaki bozukluk sonucu tiroid bezi yetmezliği oluşabilir. 

Günlük diyetle alınan brokoli, kabak, turp, lahana, kara lahana gibi besinler bilinenin aksine tiroid yetmezliğine neden olmaz.  

Tiroid yetmezliği riski kimlerde daha fazladır?

1) Ailesinde tiroid hastalığı olanlarda, özellikle graves ve hashimato hastalığı olanlarda

2) Kadınlarda erkeklerden 8-10 kat daha sık görülür.

3) Yaşla birlikte tiroid hastalık riski artar. Özellikle 50 yaşından sonra risk katlanır. 

4) Daha önceden tiroid hastalığı geçiren ya da tiroid ameliyatı olanlar

5) Şeker hastalığı olan her 10 kişiden birinde tiroid hastalığı görülebilir. 

6) Otoimmün hastalıkları olanlarda; otoimmün hastalıklar vücudun kendi hücrelerini tanımayıp onları haraplanmasıyla giden hastalıklara verilen ortak addır. Addison hastalığı ( böbrek üstü bezinin yetmezliği ile giden bir hastalık) , alopesi ( bölgesel saç dökülmeleri ile seyreden hastalık) , vitiligo ( ciltte yer yer ya da yaygın renksiz bölgelerin oluşmasıyla giden hastalık), tip 1 diyabet hastalığı ( vücutta insülinin hiç olmadığı insüline bağımlı şeker hastalığı) olanlarda tiroid yetmezliği daha sık görülür. 

7) Lityum , cordorone denilen ilaçların kullanımı sonrasında

Tiroid yetmezliği düşündürüren durumlar nelerdir?

1) Kolestrolü yüksek olanlarda; hipotiroidi kolestrol yüksekliği yapabileceğinden, kolestrolü yüksek kişilerde tiroid hormon tetkiklerinin yapılması gerekir. 

2) Gebe kalamayan ( kısırlık ) kadınlarda: gebeliğin bir türlü gerçekleşmediği kadınlarda tiroid yetmezliği araştırılmalıdır. 

3) Glokomu olanlarda tiroid yetmezliğiş araştırılmalıdır

4) Algılama bozukluğu olan yaşlılarda tiroid yetmezliği araştırılmalıdır

5) Kan tetkiklerinde sodyum değeri sürekli düşük çıkanlarda 

6) Karaciğer ve böbrek yetmezliği saptanan hastalarda 

7) Anemilerde ( kansızlıklarda ); anemilerin önemli bir sebebi de tiroid bezinin az çalışmasıdır. 

Tiroid bezi yetmezliği ( hipotiroidi ) tanısı nasıl konur? 

Tiroid bezi yetmezliği belirtileri ile doktora başvuran hastalarda yapılacak birkaç kan testiyle tanı kolaylıkla konulabilir. Kanda özellikle, TSH, serbestT4, serbestT3, anti-TPO antikorlarına bakılır. Tiroid ultrasonu yapılır. Kanda serbestT4 düzeyi düşük, TSH değeri yüksek saptanırsa hipotiroidi tanısı konulabilir. Kan serbestT3 düzeyleri değişken olup normal ya da azalmış olabilir. Nadir de olsa % 5-10 kadar hipofiz bezi yetmezliğine bağlı hipotiroidi de ( santral -pirimer hipotiroidi ) olabilir. Bu hastalarda kan TSH değeri ve serbestT4 ve serbestT3 değerlerinin üçünün birden düşük bulunması ile tanısı konulabilir. Tiroid bezinin yetmezliği tanısı konulan hastalarda hemogram, karaciğer testleri, kolestrol testleri, kalp grafisi ( EKG) mutlaka yapılması gereken testlerdir. Burada vurgulanması gereken önemli bir noktada hipotirodi de ilaç tedavisinin kararı doktorunuzun alacağı öykü, fizik muayene ve laboratuvar tetkiklerinin tamamının değerlendirilmesi sonucunda verilecektir.